De verhalen blijven

De dag beginnen met een Japans ontbijt betekent doorgaans dat je om een uurtje of acht aan de vis zit. Niets mis mee, behalve dat die vis lekker blijft zwemmen. Tot een uurtje of twaalf zit je van die vis te genieten. Volgende keer weer gewoon een boterham of een pakketje rijst.

Maar als dit het enige ongemak is op een verder fantastisch mooie dag, die we fietsend langs baaitjes en door dalletje vol rijstvelden doorbrachten, dan mogen we niet zeuren. De regen van een paar dagen geleden is volledig verdwenen. De zon brandt nu vrijwel constant op onze huid, de temperatuur ligt rond de dertig graden en als we aankomen zijn we net zo vochtig als na een regenbui. Bergop gutst het zweet in kleine straaltjes van mijn armen en gezicht.

Naast dat dit noopt tot voldoende drinken, wat met alle frisdrank automaten die in Japan werkelijk op elke straathoek en bergtop neergezet zijn geen probleem is, geeft dit nog een klein extra ongemak: het schakelen gaat minder lekker. Op mijn oude fiets had ik een soort - hoe zal ik het zeggen - hendeltjes waarmee je eenvoudig groter en kleiner schakelde. Ik had toen ook de keuze tussen 27 versnellingen. Op de nieuwe fiets zijn dat er nog maar 14. Dat lijkt een achteruitgang maar dat is het niet. Omdat de versnellingen nu in de naaf zitten en ik niet meer van bladen afhankelijk ben, lopen de versnellingen goed op, in plaats van dat er dubbelingen tussen zitten. Volgen jullie het nog? De echte fietsfanaten misschien wel en de rest gaat gewoon lekker snel naar de volgende alinea. Om dit verhaal nog wel even af te maken, de hendeltjes - ook wel flippers genoemd - zijn nu vervangen door een soort draaisysteem naast het handvat. En als je hand zweet, glij je van dat draaisysteem af, waardoor schakelen lastig is.

Waarom dit technische expose? Omdat het steeds een herinnering bij mij naar boven brengt. Eenmaal eerder fietste ik ook met zo'n draaisysteem. Op een goedkope, gehuurde fiets. Ik vervloekte het ding en bezwoer nooit meer met zo'n versnelling te fietsen, aangezien mijn halve hand daardoor open lag met een flinke blaar. Ik herinner me niet alleen dat; dit versnellingsapparaat brengt ook de persoon met wie ik samen die fietsen huurde in mijn gedachte terug.

Het was 2000. Ik had er net een fietstocht van Amsterdam naar Athene op zitten - mijn verste tot nu toe - en ik moest naar Edinburgh voor werk. Daar speelde Theatergroep Hollandia, mijn toenmalige werkgever, Voices, de succesvoorstelling van Jeroen Willems. Ik ging mee als Press Officer en dealde met BBC radio Scotland, alle grote Britste kranten en De Wereldomroep. Op de derde dag stelde Jeroen voor fietsen te huren. We vonden het wel stoer om door die Schotste stad te toeren. Kon ik tegen de BBC zeggen: 'nee hoor, u hoeft geen taxi te regelen, wij komen op de fiets.'

De dag erop hadden we 's ochtends vrij. Het leek Jeroen leuk naar de kust te rijden. Zo gezegd, zo gedaan en binnen de kortste keren stonden we bij de zee, het was immers bergaf. We dronken wat in een typisch, ik zou bijna zeggen truttig Brits tentje en met een beetje geluk aten we zelfs een scone. Totdat ik op een gegeven moment opmerkte dat we echt terug moesten. Ik had een interview geregeld met iemand van de Wereldomroep.
We sprongen op de fiets en begonnen Edinburgh weer in te fietsen. Ditmaal vrij stevig omhoog. Met zo'n 3000 kilometer in de benen en de ervaring om passen tot 2000 meter hoogte te nemen was dit, ondanks het matige fietsje, voor mij een fluitje van een cent. Na ettelijke honderden meters keek ik om. Geen Jeroen meer te bekennen. Ik wachtte even, maar Jeroen verscheen niet. Ik draaide om en fietste weer naar beneden. Halverwege stond Jeroen, gebogen over zijn stuur, te kuchen en te proesten, zichzelf vervloekend dat hij nog steeds niet gestopt was met roken.
In mijn rol als Press Officer toonde ik weinig compassie. 'Kom op Jeroen, we moeten echt opschieten,' riep ik 'm toe en ik zag hoe hij weer op zijn fiets stapte en langzaam zichzelf de helling op zwoegde.

Het interview haalden we en twee uur daarna moest Jeroen het podium op om de voorstelling te spelen. Het was niet zijn beste. Hij oogde vermoeid. Helaas zat er een recensent van The Times in de zaal. Het leverde tussen alle lovende vier en vijf sterren besprekingen de enige wat zure drie sterren recensie op.

Jeroen is een aantal jaar geleden overleden. Hartstilstand terwijl hij repeteerde op het grote podium van Carré. Ik hoorde het toen ik op het punt stond naar Caïro af te reizen. Door alles wat ik daar meemaakte ging zijn dood een beetje aan mij voorbij. We kwamen elkaar na die week in Edinburgh ook niet zo heel vaak meer tegen. De laatste keer dat we elkaar zagen was ergens in de Pijp, gewoon op straat, begin van de nacht. We maakten een kort praatje, informeerden naar elkaars welzijn.

Hij is niet meer, maar de verhalen leven voort.

Net als de verhalen van al die anderen die ons ontvallen zijn. We werden er twee dagen geleden nog eens extra mee geconfronteerd in het Nuclear Bomb Museum in Nagasaki. Dat staat nog geen driehonderd meter van de plek waar op 9 augustus 1945 om 11.02 u een knalgele kernbom tot ontploffing kwam, daarmee ruim 70.000 mensen de dood injagend en hetzelfde aantal zwaargewond achterlatend, smekend om water om de dorst te lessen en de pijn te verzachten. Dat water komt in de verschillende kunstwerken en herdenkingstekens terug. Het is niet te geloven dat een stad die nu bruist alsof het nooit anders gedaan heeft, iets meer dan zeventig jaar geleden voor een derde weggevaagd was, smeulde en naar eeuwige verbranding rook.

Als je op zo'n plek rondloopt besef je hoe belangrijk het is dat dit soort verhalen blijven voortleven. Het is goed om te zien dat duizenden Japanse scholieren hier naar toe komen naar die verhalen luisteren, hoe gruwelijk ze soms ook zijn.

Grappig hoe je een verhaal kunt beginnen met het eten van vis en eindigt met een van de zwartste gebeurtenissen in het menselijk bestaan. Van een klein ongemak tot een grote ravage. Wij beperken ons voorlopig even tot het eerste.

Hoewel, met een tyfoon op komst......